Davranış odaklı iş güvenliği çalışanların iş yerlerindeki davranışlarına odaklanarak kazalara ve uygunsuzluklara neden olan davranışları belirlenmesini sağlayan bir süreçtir. Davranış odaklı iş güvenliği çalışanların iş süreçlerindeki iş sağlığı ve güvenliği konuları hakkındaki düşüncelerini olumlu yönde motive ederek güvenli davranışı ve sonucunda ise güvenli çalışmalarını hedefler.

Dünyada her gün işe bağlı 3000 ölümlü olay meydana gelmektedir. Bu vakaların % 96-98 'de neden güvenli olmayan davranışlardır.
"Davranış bazlı İSG yaklaşımı" zaman alan bir uygulamadır. En az 3 yıllık "yönetimin taahhütünü" gerektirir. Çünkü gerçekte yaratılmaya çalışılan "İSG davranışı"ndan "İSG alışkanlıgı" na geçiştir. Bu güvenli davranışların her seferinde tekrarlanabiliyor olması demektir. Gerçekte zaman alan da budur. Burada çalışanların kişisel farklılıkları, gözlem çalışmalarının etkinliği, risklerin etkin tanımlanma durumu ve kuşkusuz yönetimin % 100 destegi rol oynamaktadır.
Risk analizi çalışmaları yapılırken çalışma sahasındaki;
Fiziksel risklerin (makine muhafazaları, korkuluklar, toz, gürültü..vb.),
Kimyasal risklerin (asitler, bazlar, yanıcı ve parlayıcı maddeler.. vb.),
Biyolojik risklerin (bakteriler, bulaşıcı hastalıklar) veya çalışanın yaptığı işten kaynaklanan - risklerin (yüksekte çalışmak, el aletleri ile çalışmak, kaynak yapmak ..vb.) detaylı olarak incelemesi gerekmektedir.
İş Sağlığı ve güvenliğinin temel hedeflerinden biri çalışanı iş kazalarından ve meslek hastalıklarından korumaktır. İş kazalarının ve meslek hastalıklarının tekrar oluşmaması kök sebeplerinin belirlenip ortadan kaldırılması ile mümkün olacaktır. Kaza olaylarının sistemsel araştırma ilkeleri ile kök nedenlerinin belirlenmesi, nedenlerin nekrar ortaya çıkmaması için önerilerin tesbit edilmesi, düzeltici ve önleyici faaliyetlerin uygulanması, izleme, değerlendirme ve önlem alma süreçlerinin işlemesi gerekmektedir.
Kazaların araştırılması, işyerlerinde hangi tehlikelerin kazaların oluşmasına sebebiyet verdiğini ve işleyerinde normal operasyonlarda veya diğer süreçlerde hangi zaafiyetler bulunduğu hususunda iyi bir çözümleme sağlar. Hem araştırma, hem de pratik tecrübeler, şirketlerdeki kaza incelemelerinin geliştirilebildiğini göstermektedir. Kaza araştırması için birçok yöntem bulunmaktadır. Kaza analizlerinin metodolojilerine göre bir kazanın araştırılması da değişim gösterebilmektedir.
Araştırma, sistemin kısıtlı bir bölümünü veya belli bir tehlikeyi kapsayarak yapılır. Buna ek olarak, araştıralacak tehlikenin “seçimi” tesadüfen meydana gelen kaza sonucu olmaktadır. Bunula birlikte, araştırma, kazayı başlangıç noktası olarak almaktadır, ancak daha sonra tüm sistemi ele alarak kapsamlı bir analiz yapılması ile güvenlik analizine de dönüştürülebilir. Bunun için, “Sapma Analizi” , “Kök Neden Analizi”, “Hata Ağacı Analizi”, “Olay Ağacı Analizi” vb. çeşitli yönetmler kullanılabilir.

Sapma Analizi
Bu makalede iş güvenliği uzmanları tarafından kolaylıkla uygulanılabilecek “Sapma Araştırması” da denilen yöntem açıklanacaktır. İşyerlerinde gerçekleşen bir kazanın tüm detaylarıyla baştan sona araştırılması, kazaya ilişkin analizin etkin şekilde gerçekleştirilerek kazaların tekrarının önlenmesi amaçlanmaktadır. Yaşanan kazaların görünen ya da tahmin edilemeyen sebepleri vardır. Sapma analizi, bu kazaları meydana getiren olayın altında yatan sorunların bulunmasına ve bu sorunların giderilerek kazanın bir daha meydana gelmemesine olanak sağlamaktadır.
Sapma Analizinde varsayıma dayanan sapmaları araştırmak yerine sözkonusu kazaya nelerin neden olduğu ortaya çıkarılmaya çalışılır. Kazaya ramak kala olaylar da aynı yöntem kullanılarak araştırılabilir.
Araştırmanın amacı farklılık gösterebilmektedir. Amacı neyin hangi sırayla meydana geldiğini ortaya çıkarmak olabilir. Başka bir amaç, kazanın meydana geldiği üretim sistemindeki riskleri daha iyi anlamak olabilir. Bu daha sonra alınması gerekli önlemleri belirlemede yardımcı olacaktır. Şirketlerdeki sıradan araştırmalar ile karşılaştırıldığında, sapmalar üzerine dayanan kaza araştırmalarının daha fazla bilgi verdiği, önerdiği önlem sayısının daha fazla oduğunu tecrübeler göstermektedir. Sapma analizini hem kaza hem de güvenlik analizi için kullanmanın yararlarını şu şekilde sayabiliriz:
İşyerinde meydana gelen kazalarda ne türde sapmalar olduğu konusunda bilgi elde edilir. Bu ilgili sapmaları ortaya çıkarmak ve önem derecelerini değerlendirmek açısından önemlidir.
Araştırma tecrübesi, güvenlik analizi için gerekli yetenekleri geliştirir.

Bir kazanın baştan sona analiz edilmesi, raporlanması ve bu kazanın benzerlerinin tekrar meydana gelmemesi için kaza analizinin nasıl ve en etkin şekilde organize edilmesi gerektiği ve sapma analizinin aşamaları aşağıda adım adım verilmiştir:
Hazırlan
Bir araştırma timinin olması özellikle tanımlanan sapmaların değerlendirilmesi ve önlemlerle ilgili fikir üretilmesi açısından avantajlı bir durumdur. Öncelikle kaza ile ilgili ön kaza araştırması yapılması gereklidir, daha sonra araştırma ekibi ön analiz sonrasında hangi hususlar üzerinde yoğunlaşılması gerektiğine karar verebilir.
1. Kaza Gelişim Sırasını Özetle
Bu ön araştırma sonucu elde edilen bilgileri kullanılarak yapılabilir. Başlagıç noktası kaza olayıdır. Daha sonra aynen bir filmi geriye sarmak gibi geriye gidilir. Oluşmuş sapmalar listelenmelidir.
2. Sapmaları Tanımla
Bu aşama, sapmaların listelenmesini kapsamaktadır. Prensip olarak, analiz geriye doğru sistemin “normal” durumuna ulaşılıncaya dek sürdürülür. İlgili bilgiler kazazede kişilerle, bölüm şefleriyle, planlama departmanındaki kişilerle yapılacak görüşmelerden elde edilebilir.

Yapılan görüşmelerde, daha önce saptanamayan yeni sapmaların ortaya çıkarılması için çaba gösterilmelidir. Daha önce tespit edilmiş sapmalar içinde daha detaylı bilgilerin elde edilmesi gerekebilir. Tanımlamaya yardımcı olmak üzere, kontrol listeleri kullanılabilir. Bu tablolar görüşmelerde kullanılmak üzere yeniden düzenlenebilir. Örneğin; aşağıdaki sorular yöneltilebilir.
Makine normal çalışıyor muydu?
Bozulan bir şey var mıydı?
Kullanılan malzeme ile ilgili alışılmadık bir durum var mıydı?
Makine ve ekipmanlar üzerindeki güvenlik ekipmanlarından iptal edilen var mıdır?
İnsana dayalı sapmalar daha somut şekilde ifade edilmelidir. Örneğin; aşağıdakiler sorulabilir:
İşin tüm farklı parçaları aynı şekilde mi yapılıyordu?
İşi kim planladı?
Kişisel koruyucu kullanımı gerekli miydi?
Bir yanlış anlama söz konusu olmuş mudur?
İşin denetimi, gözetimi ve planlanması ile ilgili sorular çoğu zaman daha içeriklidir ve birçok araştırma da bu sorulardan kaçınılır. Fakat, organizasyonel fonksiyonlar önemlidir ve bunları kapsamayan araştırma, tamamlanmış sayılmaz. Kontrol listeleri sorular oluşturmayı kolaylaştırabilir fakat bunlar herhangi bir kimseye yüklenecek şekilde olmamalıdır. Şüphesiz, sorular kontrol listesindeki şeklinde olmayabilir. Örneğin, aşağıdaki şekilde sorular hazırlanabilir:
Planlama prosedürleri takip edilmiş midir?
Planlama yeterli midir?
Kazazede kişinin görev tanımları yeterli midir?
Herhangi teknik bir ekipmanın hatalı olup olmadığını tespit için:
Hata neden daha önce tespit edilememiştir?
Parça bakım programında yer almakta mıdır?
3. Sapmaları Değerlendir
Bir sonraki adım, sapmaların değerlendirilmesidir. Aşağıda gösterildiği şekilde tertipli biçimde yapılabilir veya önlem alınmak üzere basitçe en önemli sapmalar seçilebilir. Bunlar aşağıdaki tipte sapmalar olabilir:
Sık sık meydana gelen,
Problem olarak görülen,
Yasal mevzuat veya işyeri yönergeleri kapsamında olan.

4. Güvenlik Önlemleri Öner
Seçilen sapmalar üzerine muhtemel güvenlik önlemleriyle ilgili fikirler üretilir. Önlemler, “Sapma Analizinde”kilerle aynı şekilde ortaya çıkarılır. Teknik ve bireysel sapmalarla başlamak ve daha sonra organizasyonel durumların ve rutinlerin iyileştirilmesiyle ilgilenmek genellikle en iyisidir. Başlangıçta serbest düşünmeye çalışılmalıdır.
Bundan sonraki adım, güvenlik önlemleri konusundaki fikirlerin değelendirilmesi ve bunların somutlaştırılmasıdır. Bunu yaparken, eskileri yerine yeni ve daha iyi fikirler bulunmalıdır.
5. Sonlandır
Araştırma, güvenlik önlemleri için önerilerin özetlenmesi ile tamamlanır.
Sonuç ve Öneriler;
İş Sağlığı ve Güvenliğinin sağlanmasında, personelin eğitilmesi, koruyucu güvenlik malzemelerinin verilmesi veya sahada alınan tedbirler çoğu zaman yeterli olmamaktadır Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki güçlü ve zayıf yönlerine yönelik araştırma yapılarak mevcut durumun istatistiki verilerle ortaya çıkarılması, gerekli iyileştirme çalışmalarının planlanması ve uygulanması açısından önem taşımaktadır. Bu alandaki veri eksikliğini gidermek amacıyla davranış odaklı saha denetimleri yapılmalıdır. Denetim yöntemiyle gerçekleştirilen bu çalışma ile iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin; yönetimsel yapı, ölçüm sistemleri, konuyla ilgili taktir ve ödüllendirme uygulamaları ile sosyal süreçler hakkında araştırma yapılması hedeflenmektedir. Denetimler sonunda elde edilen veriler uygun yöntemler kullanılmak risk analizine aktarıldığında çalışma sahasında yaklaşan tehlikelerin önceden belirlenmesine ve etkin risk elimine yöntemleri kullanıldığında iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasına büyük katkılar sağlamaktadır..
Sapma analizinin başından itibaren araştırmanın amacı suçluluları bulmak yerine güvenlik seviyesinin yükseltilmesi amacıyla öneriler oluşturulması olarak anlaşılmalıdır. Araştırmanın amacının özellikle de görüşülen kişilere anlatılması önemlidir. Bu hem tartışmayı genişletir hem de bilgi almayı kolaylaştırır. Bazen tam olarak neyin meydana geldiğini ortaya çıkarmak mümkün olmayabilir. Olaylar, farklı alternatif sıralarla meydana gelmiş olabilir. Ya da belli bir sapmanın gerçekten meydana gelip gelmediği belirsiz olabilir. Güvenik önlemleri oluşturulmaya çalışılırken bu belirsizlikler bir dezavantaj veya engel olarak görülmemelidir. Bilakis, durum oldukça pozitiftir. Kaza farklı şekillerde olabiliyorsa tüm ihtimallerin değerlendirmeye alınması en iyisidir, bu durumda tüm alternatif olasılıkların tamamı için önlem önerilmesi gerekmektedir.