ORTAK NEDENLİ HATA
(Common Cause Failures)
ANALİZİ HİZMETİ
 
Kantitatif Risk Değerlendirmesi Çalışmalarınızı Birlikte Yapalım!

Ortak Nedenli Hata Nedir? (Common Cause Failures)

​

Birden fazla arızanın kaynağı aynı olduğunda ortak neden arızası meydana gelir. Ortak neden arızaları, nedenin tek bir harici olay olduğu ortak olay arızaları ya da iki sistemin aynı nedenden dolayı aynı şekilde arızalandığı ortak mod arızalarıdır.

​

RAMS Mühendisliğinin en gelişmiş teknolojisi dahilinde, ortak nedenli arızaları modellemek için farklı tekniklerin yanı sıra, arıza modelleri için özel yazılımlar da bulunmaktadır. Örneğin beta faktör modeli IEC 61508 standardında tanımlanmıştır. IEC 61508 standardı aynı zamanda analizi ve yanıtları ortak nedenli arızaların azaltılmasına yardımcı olan 37 soruya dayalı bir tür kontrol listesi de önermektedir.

Ortak mod arızaları bir tasarım hatası veya tekrarlanan bir harici olay nedeniyle farklı zamanlarda meydana gelebilir. Ortak olay arızaları on-line yedekli sistemlerin güvenilirliğini azaltır ancak off-line yedek parça kullanan sistemlerin güvenilirliğini azaltmaz. Ortak mod arızaları, çevrim dışı yedek parça ve çevrim içi yedeklilik kullanan sistemlerin güvenilirliğini azaltır.

Ortak nedenli arıza (CCF), bir sistemin birden fazla bileşenini veya işlevini etkileyen tek bir arıza olayıdır. Ortak nedenli arızalar, herhangi bir güvenilirlik veya tehlike modelinin önemli bir parçasıdır; çünkü bunlar, yedekliliğin sunduğu iyileştirmeleri boşa çıkarmaya çalışır. Genellikle risk düzeylerine en büyük katkıyı sağlayanlar bunlardır ve bu nedenle her zaman dikkatle değerlendirilmelidirler.

Ortak nedenli arızaları dikkate almanın yollarını sunan birçok sistem analiz yöntemi vardır. Ancak bu yöntemler, bileşen arızalarının yüzdesini almak ve bunları ortak nedenlere bağlamak gibi basit olma eğilimindedir. Bileşenlerin hepsinin aynı ortak nedenleri paylaşacağı veya aynı başarısızlık oranına ve dağılıma sahip olacağı gibi belirli varsayımlar sıklıkla yapılır. Örneğin beta faktör modeli, IEC 61508 gibi standartlarda bulunan ve çok yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir. Yaygın nedenlerden kaynaklanan arıza oranını hesaplamak için beta faktörü, bileşen arıza oranıyla çarpılır.

​

Yedekli Sistemlerde Ortak Nedeni Göz önünde bulundurmanın Önemi

​

BEKRA yönetmeliği kapsamında Büyük endüstriyel Kaza Senaryolarını oluştururken CCF analizi yapılması zorunludur.

​

Yine de yedekli sistemler için, elde edilen PFDavg ve Risk Azaltma (Düşük Talep modunda) veya PFH (yüksek veya sürekli modda) üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Ortak nedenli arızalar, ortak bir nedenden dolayı kısa bir süre içinde birden fazla arızanın meydana geldiği olayları temsil eder. Buna genellikle temel etki denir. Etkisi bu tür karmaşık mimarinin avantajlarını tamamen engelleyebileceğinden, çalışması ve önemi özellikle yedekli sistemlerle ilgilidir. Günümüzde "tüm" işlevsel güvenlik standartları, endüstri alanı veya uygulama alanı ne olursa olsun, ortak nedenli arızaların dikkate alınmasını gerektirmektedir. 

​

Bu nedenle, yedekli bir ekipman seti için PFDavg veya PFH'yi hesaplarken bir Beta Faktörünün dahil edilmesi önemlidir, aksi takdirde Güvenlik Enstrümanlı Fonksiyon (SIF) tarafından sağlanan risk azaltma miktarını abartıyor olabiliriz ve dolayısıyla aşırı iyimser sonuçlara yol açabiliriz.

Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmeliğe Göre Büyük Kaza Senaryo Dokümanı Tebliği

​

Yükümlülükler:

​

Alt veya üst seviyeli bir kuruluşun işletmecisi, belirtilen biçim ve genel kurallara uyarak ve asgari gerekleri yerine getirerek büyük kaza senaryo dokümanını hazırlar veya hazırlatır. Büyük kaza senaryo dokümanı Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na gönderilmez, kuruluşta muhafaza edilir.

​

BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANI TEBLİĞİ

Ek-1 BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANININ BİÇİMİ VE GENEL KURALLARI
8.4 Bağımsızlık ve etkinlik prensibi
Senaryoların meydana gelme frekansının hesaplanmasında bağımsızlık prensibi, ortak nedenli hataların etkisi ve etkinlik prensibi de dikkate alınır.

​

BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANINA İLİŞKİN ASGARİ GEREKLER:

​

• Büyük kaza senaryo dokümanı ekibi: Senaryo dokümanı hazırlamak için bir ekip oluşturulmalıdır.

• Senaryoların hazırlanması adımları: Tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve sınıflandırılması, tehlikeli ekipmanların belirlenmesi, dahili tehlikelerin tanımlanması, harici tehlikelerin tanımlanması, büyük kaza senaryolarının oluşturulması, analizi ve değerlendirilmesi gibi adımlar izlenir.

• Tehlikeli maddelerin belirlenmesi ve sınıflandırılması: Tehlikeli maddeler tanımlanır ve sınıflandırılır. SEA Yönetmeliği esas alınır.

• Tehlikeli ekipmanların belirlenmesi: Tehlikeli ekipmanlar belirlenir ve listelenir.

• Dahili tehlikelerin tanımlanması: Tehlikeli ekipmanlara ilişkin dahili tehlikeler tanımlanır.

• Harici tehlikelerin tanımlanması: Kuruluşun çevresindeki harici tehlikeler tanımlanır.

• Büyük kaza senaryolarının oluşturulması, analizi ve değerlendirilmesi: Senaryolar oluşturulur, frekansları hesaplanır, sınır değerlerle karşılaştırılır ve gerekli tedbirler kararlaştırılır.

• Diğer hususlar: Kritik ekipmanlar, frekans hesaplama yöntemleri, operatör hataları, bağımsızlık ve etkinlik prensipleri gibi diğer önemli hususlar belirtilir.

Büyük kaza senaryo dokümanının hazırlanması için izlenmesi gereken adımlar aşağıda detaylı bir şekilde açıklanmıştır:

​

Adım 1: Tehlikeli Maddelerin Belirlenmesi ve Sınıflandırılması

​

Adım 2: Tehlikeli Ekipmanların Belirlenmesi

​

Adım 3: Dahili Tehlikelerin Tanımlanması

​

Adım 4: Harici Tehlikelerin Tanımlanması

​

Adım 5: Büyük Kaza Senaryolarının Oluşturulması, Analizi ve Değerlendirilmesi

​

Bu belgede, "Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik" gerekliliklerine uygun olarak büyük kaza senaryo dokümanının nasıl hazırlanması gerektiği ve büyük endüstriyel kaza frekansının sınır değeri belirtilmektedir.

​

Büyük Endüstriyel Kaza Frekansının Sınır Değeri :

İşletmeci, büyük kazalara sebep olabilecek tehlikeli ekipmanlar için her bir büyük endüstriyel kaza senaryosunun meydana gelme frekansını 1x10-4/yıl veya daha düşük bir değere indirir.

Bu belge, büyük endüstriyel kazaların önlenmesi ve etkilerinin azaltılması amacıyla bir işletmenin bu yönetmeliklere uygun olarak büyük kaza senaryo dokümanını nasıl hazırlaması gerektiğini ve ne tür değerlerin hedeflendiğini açıklar.

​

Kantitatif Risk Değerlendirme ve GYS hakkında detaylı fikir sahibi olabilmek maksadı ile Makale ve Blog bölümünü inceleyiniz.

​